Ze schelen een paar jaar en groeiden bijna 7000 kilometer van elkaar verwijderd op. Maar Douglas Oskza-Szechowski (57, uit Dallas) en Jan Matejczyk (64, uit Dongen) delen de geschiedenis van de vaders aan wie ze hun bestaan te danken hebben. Ze hadden elkaar nooit eerder ontmoet, maar op maandag 3 augustus 2015 maakten ze een ‘Memorial Tour’ in de 74 jaar oude Dodge WC 56 van Matjeczyk. Langs Vrachelen, Ter Aalst, Den Hout, Made en Geertruidenberg.
Waar hun vaders voor de vrijheid van West-Brabant vochten, waar ze vele vrienden zagen sneuvelen. Waar de vaders, die hun angsten in dezelfde tank deelden, hun moeders zouden ontmoeten. Waarna hun wegen zich scheidden.
Joseph Oskza-Szechowski nam Marie Sophie Vissers, de dochter van de Geertruidenbergse dominee, mee naar Amerika. Kazimir Matejczyk settelde zich in Dongen en begon er het garagebedrijf dat Jan nu nog steeds drijft.
En waar hij zijn Dodge WC koestert, net als twee Willy Jeeps en een klassieke BSA in de militaire uitvoering.
Oskza-Szechowski heeft zijn vrouw Linda (61) meegebracht uit Dallas. Een paar jaar geleden bezochten ze al een keer het huis aan de Markt, waar zijn moeder in 1944 woonde.
Toen leerden ze ook Len Kooiman kennen, maar die is inmiddels 93, en haakt vanwege de hitte na de koffie af.
Geen nood, Bas Zijlmans (80) is gids, en als die iets niet weet, dan is het niet gebeurd. Zijlmans is het collectieve geheugen van Geertruidenberg en omstreken. Zelf moppert ie af en toe omdat niet alles hem meteen te binnen schiet. Maar waar de door hem samengestelde rondleiding gisteren ook heenvoerde, alle verhalen schudde hij uit zijn mouw. Met data en cijfers.
Matejczyk en Oskza-Szechowski vertellen intussen ook. Over de verhalen die hun vaders hen verteld hebben, toen ze klein waren, en toen ze opgroeiden. Nu hangen ze aan de lippen van Zijlmans als die hen laat zien waar die verhalen van hun vaders zich afgespeeld hebben.
Bij de Marksluis, waar de vaders op 3 november 1944 in 4 uur de ‘Succes Brug’ bouwden. Op de brug bij Ter Aalst, waar aan het Markkanaal zo zwaar gevochten werd. Waar de tankgracht lag, waar met landmijnen de weg naar Made opgeblazen werd.
Matejczyk heeft een pakket beduimelde zwart wit foto’s meegebracht. „Die heeft mijn vader altijd met zich meegedragen.”
Oskza-Szechowski en zijn vrouw bladeren er gefascineerd doorheen. Op sommige foto’s herkennen ze Joseph Oskza-Szechowski, of andere soldaten en officieren van het 1e Poolse Tankregiment van de 1e Poolse Divisie.
Ze landden op 1 augustus 1944 op het strand van Arromanches. Daar begon de veldtocht van 1800 kilometer, die uiteindelijk bij Wilhemshafen zou eindigen.
Na de bevrijding van Geertruidenberg zouden verschillende onderdelen van ‘The First Polish’ lang in Wagenberg, Oosterhout, Dongen, Udenhout blijven, terwijl het regiment in januari en februari 1945 bij Sint Philipsland op Tholen tegen de resterende Duitsers strijd leverde.
Daarna kwamen die Polen weer terug naar de omgeving van Dongen en Oosterhout, waarna ze op 7 april 1945 Duitsland introkken.
Na de Duitse overgave was Oskza-Szechowski senior een van de vele Polen die naar de Verenigde Staten vertrok. Met de dochter van de dominee stichtte hij een gezin in Milwaukee, Wisconsin.
En was Matejczyk senior een van de honderden Polen die een Nederlands meiske trouwden, en in West-Brabant aan een nieuw leven begon.
Gisteren reden hun zonen in de Dodge samen rond op de wegen en paden waar hun vaders 70 jaar geleden voor onze vrijheid vochten.

Pantserdivisie bevrijdde grote delen van Nederland en België

De 1. Polska Dywizja Pancerna, oftewel de 1e Poolse Pantserdivisie werd in februari 1942 door de geallieerden in Schotland opgericht.
De divisie bestond uit Poolse soldaten die na de val van Polen in 1939 naar Frankrijk waren gevlucht. Daar vochten ze voor de tweede maal tegen de Duitsers in 1940, waarna ze via Duinkerken in Engeland terecht kwamen.
Tot 1942 stonden de Poolse eenheden grotendeels onder Brits bevel, de 1e Pantserdivisie en de Poolse 1e Onafhankelijke Parachutistenbrigade waren de de eerste twee divisies die volledig operationele status bereikten, onder Pools commando.
Na de bevrijding van grote gedeelten van van België, Zeeuws-Vlaanderen en West-Brabant, werd de divisie begin 1945 overgeplaatst naar Overijssel.
Vandaar rukten de Polen langs langs de Nederlands-Duitse grens naar het noorden op, door Drenthe en Groningen.
Tijdens dat gedeelte van de veldtocht werden onder meer Emmen, Veendam en Stadskanaal bevrijd.
Na de oorlog verspreidden de Polen zich over de hele wereld, maar vooral in Engeland, Canada, België en Nederland.
Foto’s in hoge resolutie op Google Photos: Memorial Geertruidenberg