Op 27 januari 1945 opende Russische strijdkrachten de poorten van Auschwitz. Zesenzestig jaar na dato openden Google en Yad Vashem vorige week wat het complete online archief van de holocaust moet worden.
Database slachtoffers
Slachtoffers geboren in Breda
Foto-archieven
Database Documenten
Het streven is om ieder mens die ooit om ras, geloof, overtuiging of levenswijze door de Nazi’s is omgebracht, daarin op te nemen. Met voor- en achternaam, geboorteplaats en -datum, oorzaak, plaats en datum van overlijden. Liefst ook nog minstens een foto, vergezeld van een officieel document.
Yad Vashem is het officiele monument waarmee Israel de Joodse slachtoffers van de Holocaust herdenkt. Het monument staat in Jeruzalem. Yad Vashem betekent ‘gedenkteken en naam’ en is ontleend aan Jesaja 56:5 in de Bijbel.
In de Joodse religie is het belangrijk dat overledenen begraven worden en dat het graf ongeschonden blijft. Omdat er van miljoenen slachtoffers van de holocaust geen stoffelijke resten overgebleven zijn is Yad Vashem in 1953 begonnen met de ‘Hal van Namen’.
De hal is niet alleen bedoeld om te laten zien welke personen zijn omgebracht, maar fungeert voor velen ook als graf.
In de vaste archieven in Jeruzalem is de geschiedenis van de Holocaust, in het Hebreeuws de Shoa, opgeslagen. Er liggen tienduizenden persoonlijke getuigenissen, opgenomen of film of video, of op schrift opgesteld. Er liggen honderdduizenden foto’s, en duizenden filmtitels.
Maar ook nog miljoenen pagina’s van nog nooit gepubliceerde documenten. Opgesteld door de nazi’s, door overheden in de bezette landen, door individuele Joden of Joodse instellingen.
Verslagen van transporten, lijsten van doden, van overlevenden, verslagen van processen. Of opgesteld door de verbijsterde bevrijders van de concentratiekampen die tot soms dan geen enkel vermoeden hadden van de hel die ze aan zouden treffen.
In 2005 werd Yad Vashem door de architect Moshe Safdie gerestaureerd en uitgebreid tot vier maal de oorspronkelijke omvang.
Het doel van de samenwerking met Google is om alle archieven online beschikbaar te stellen voor iedereen. Alle documenten, al het beeld, al het geluid. Alle namen.

De ultieme vraag kan nooit beantwoord worden

Ik zou graag willen dat iemand weet dat er ooit een mens geleefd heeft met de naam David Berger. Aldus David Berger in zijn laatste brief uit Vilna, 1941. Enkele dagen later is hij omgebracht, maar zijn wens vervuld.
David Berger heet u welkom als u op bezoek gaat in de digitale versie van Yad Vashem, die deze week geopend werd. Met dank aan Google dat de miljoenen gegevens opslaat, structureert, indexeert en ter beschikking stelt.
De opening van Yad Vashem op internet past in een trend die twintig jaar geleden met de opkomst van internet voor iedereen voorspeld werd. Ooit zouden iedereen op iedere moment van de dag in staat zijn om ieder museum virtueel te bezoeken, en iedere bibliotheek van de wereld vanaf zijn computer door te bladeren.
Anno 2011, nu bijna iedereen over een breedbandverbinding beschikt, begint het er op te lijken. Vrijwel alle grote museums van de wereld hebben de collectie al gedeeltelijk online staan. Voorlopers zijn het British Museum in Londen en de Library of Congress in Washington, koploper is Google Books.
Google stelt op dit moment ruim zeven miljoen boeken waarvan de rechten verlopen zijn volledig beschikbaar, plus de catalogus van duizenden bibliotheken over de hele wereld. Alles wat er in Yad Vashem te zien is, moet online te zien zijn.
Wie wel eens in Auschwitz, Dachau, Westebork, Kamp Vught of het echte Yad Vashem geweest is, herkent de stilte. Die bevangt vrijwel alle bezoekers die langs de tastbare geschiedenis van een van de grootste gruweldaden uit de geschiedenis schuifelen. Velen slagen er niet in om hun tranen te bedwingen.
Wie een paar uur door de overweldigende website van Yad Vashem bladert, wordt door de dezelfde stilte overvallen. Verdriet, woede en tranen vechten om voorrang.
De website zal de komende jaren aangevuld zal blijven worden met namen, documenten, foto’s en video’s. Voor het eerst kan iedereen, in elke stad, in elk dorp, thuis opzoeken welke Joden er bij hem om de hoek weggevoerd zijn en wat er van hen geworden is.
De namen van de ruim tweehonderd Joden die in Breda opgehaald werden vrijwel allemaal bekend. Ze zijn opgenomen in het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, en ze zullen ongetwijfeld uit het gemeentelijk archief opgeduikeld kunnen worden. Maar Google, de wereldkampioen gegevens simpel beschikbaar maken ligt ook nu weer mijlenver ver voor.
Bij Yad Vashem zijn die ruim tweehonderd nog niet allemaal ingevoerd. Tik het zoekwoord Breda in de Shoa Names Database en er verschijnen 176 namen. Een klik verder voor de bijzonderheden, nog een klik als je meer gegevens wilt.
De eerste is Louis Appel, Amsterdammer, ondergedoken, verraden en opgepakt in Breda, naar Sobibor gebracht en daar in september 1944 vergast of doodgeschoten. De laatste is Rolf Stern. Geboren in Krefeld, wonend of ondergedoken in Breda, op twaalfjarige leeftijd vernietigd in Sobibor. Twaalf Van Kloetens, allemaal vergast en opgestookt in Auschwitz.
Onthou dat er ooit een Schoontje van Leeuwen in Breda gewoond heeft, geboren op 7 september 1897. Zij werd op 8 oktober 1942 in Auschwitz een gaskamer in gepropt.
Ga naar de site en vul er de naam in van uw eigen woonplaats. Zie dat Abraham, Jacob, Samuel en Simon Frank tussen 1872 en 1901 in Klundert geboren werden. Abraham en Jacos werden afgemaakt in Sobibor, Frank en Simon stierven ‘ergens in Centraal Europa’.
Minstens vier Joodse landgenoten werden van Oosterhout naar hun eindbestemming vervoerd: Hijman van der Ham, Leo Kooperberg, Sara Roos en Helena Hartogs.
Benjamin, Henri, Herman, Jacques, Maurits, Salomon en Rosa Goudstikker uit Bergen op Zoom gingen in december 1942 in Auschwitz in rook op. Net als Elisabeth Pagrach, Mariannan Zwarenstein en Maria Engelsman uit Teteringen, en Betje Rosin, Frieda Lichtenbaum, Marie de Levie en Emie de Groot uit de gemeente Ginneken.
Blader door de fotoalbums, bekijk de video’s. In verschillende talen ondertiteld of nagesynchroniseerd, vooral die waarin het nodig is. In het Yad Vashem Channel op YouTube wordt dus ook Farsi gesproken, omdat in Iran de Holcocaust officeel ontkend wordt.
Iedereen, nabvestaande of niet, wordt door Yad Vashem opgeroepen om namen, dcoumenten, foto’s, video’s, parafernaila en bewijsstukken toe te voegen. Zo uitgebreid en gemakkelijk als de website nu al is, het ultieme streven zal nooit vervuld worden.
Daarvoor is de Holocaust te groot geweest, en de Duitsers zijn niet altijd en overal boekhoudkundig even nauwgezet te werk gegaan. Dus niet ieder slachtoffer zal een naam krijgen bij Yad Vashem.
Ook al zou dat lukken, dan zou de ultieme vraag nooit beantwoord kunnen worden.
Waarom?