Ik kijk altijd uit naar het kwartaalmagazine van Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Geweldig leuke en interessante verhalen over ons erfgoed, over restauratietechnieken, opvallende vondsten, en nog gratis ook. U kunt het overigens ook, en uiteraard ook gratis, in pdf downloaden en digitaal lezen.
Een van de vaste rubrieken: Kunst zoekt plek. Een beschrijving van een kunstwerk in het Depot van de Rijksdienst voor het cultureel Erfgoed, dat een betere plaats verdient. Het wordt door de Dienst voor onbepaalde tijd uitgeleend aan die instelling die er een geschikte plaats voor denkt te hebben. Soms is het iets kleins, maar vaker iets groots. Zo ook dit schilderij van Willem III, met de tamelijk monumentale afmetingen van drie bij twee meer.
Daar moet een plekje voor te vinden zijn in Breda. Van de andere, eerdere Willem III, Prins van Oranje, hebben we al het standbeeld op het Kasteelplein. Misschien iets voor het gerenoveerde stadhuis, deze Willem, in de Grote Kerk, Bredaas – pardon Stedelijk – Museum, of ergens op de KMA? Onderstaand het volledige artikel van Eric Domela Nieuwenhuis, onder de vraag:
Waar gaat Willem III naartoe?
Door Eric Domela Nieuwenhuis
Willem III hangt al negen jaar te hangen in het depot van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. Eeuwig zonde, want er kleeft zo’n intrigerend verhaal aan het portret. Wie wil het lenen?
Onder strijklicht is met enige moeite aan de bovenkant een inmiddels gerestaureerde scheur te zien. Deze zou ontstaan kunnen zijn tijdens de Tweede Wereldoorlog of de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd. Uit woede tegen de Oranjes. Maar daar zijn geen concrete aanwijzingen voor. Het is waarschijnlijker dat de beschadiging is veroorzaakt door nalatigheid en onkunde. Wel in de oorlog, maar dan op het moment dat de Japanners het overgrote deel van de schilderijen uit de paleizen van Nederlands-Indië wegborgen in een opslag.
Dit is koning Willem III. Zijn kolossale portret hing in de ambtswoning van de gouverneur-generaal in Batavia, het Paleis aan het Koningsplein. Eerst op de achtergalerij en daarna in de eetzaal. Dit paleis is omstreeks 1875 gebouwd. Het portret is twintig jaar daarvoor geschilderd, door Nicolaas Pieneman. Het is een sterk vergrote versie van een schilderij uit 1856 dat nu in het Rijksmuseum hangt, ook gemaakt door Pieneman. Het grote exemplaar is iets grover van uitvoering dan we van Pieneman gewend zijn. Het is een typisch staatsieportret, waarop de koning in vol ornaat en met alle regalia is afgebeeld. Als het direct na voltooiing naar Indië is verscheept zal het eerst in een ander paleis gehangen hebben. Wellicht in Paleis Rijswijk, dat toen nog de ambtswoning was. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken in Jakarta droeg het schilderij in 1958 over aan een voorloper van de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. In die jaren zijn alle staatsieportretten die in de koloniale paleizen hingen en de Tweede Wereldoorlog en de Bersiap overleefd hadden naar Nederland gebracht. Het portret van Willem III, Koning der Nederlanden, hing daarna jarenlang op Paleis Het Loo en vervolgens in het Marinemuseum in Den Helder. En nu is het alweer sinds 2009 – verstopt in het depot van de Rijksdienst. Zo’n belangrijk schilderij verdient echter een voorname plek. Die is niet eenvoudig te vinden, want het is met zijn lijst precies drie meter hoog en bijna twee meter breed. Het vraagt dus om een muur die minstens vier meter hoog is. Welke instelling heeft een plekje voor dit monumentale portret met zo’ bijzondere geschiedenis?
Eric Domela Nieuwenhuis, conservator bij de Rijksdienst vo het Cultureel Erfgoed, draagt zorg voor dit portret. Interesse? Neem contact op via bruikleenservice@cultureelerfgoed.nl
Wiki: Willem III der Nederlanden
Rijksdienst Cultureel Erfgoed: https://cultureelerfgoed.nl
Magazine in PDF: hier te downloaden