Oproer op het Kerkplein in Breda, voorjaar 1956. Cees Pellenaars had besloten om Wim van Est niet mee te nemen naar de Tour de France van dat jaar, dus in Willebrord waren de rapen gaar.

‘Willem moet in de Gele Trui, anders hebben wij een Slechte Bui’. ‘De Tour is Best, maar zonder Van Est is het een Pest’. ‘Wat moet dat zonder Wim van Est?’ ‘Wat is er aan de hand, Van Est moet aan de Kant’. ‘Wij hebben de Pest, maar niet Wim van Est’. ‘Willem is Snel, dat weet iedereen Wel’. ‘Wim van Est moet in de Tour, anders is ‘t Geen Moer’. ‘IJzeren Willem, Hoop, Zegen en Overwinning’. ‘De Tour is Best, maar zonder Willem is het de Pest’. ‘De Tour is Verpest zonder Van Est’. ‘Leve Van Est, die doet altijd zijn Best’. Op de overalls: ‘Wim van Est Moet in de Tour’.

IJzeren Willem mocht dus niet mee naar de Tour. Maar waarom niet? Wimme verkeerde toch in blakende vorm? Op zondag 29 april was hij in Valkenburg op grootste wijze Nederlands Kampioen geworden. In de stromende regen, en ondanks drie lekke banden, over de 160 kilometer in 4 uur en 24 minuten. Afstand destijds iets lager dan nu, en met dat relatief lage gemiddelde had dat beestenweer natuurlijk alles te maken.
Een dag later werd hij groots ingehaald in ‘t Heike, door Burgemeester Alberts, Pastoor Oomen, de plaatselijke fanfare en nog wat hotemetoten uit de West-Brabantse en landelijke wielerwereld.

Het was toen al wat langer bekend dat het niet meer boterde tussen Wim van Est en ploegleider Pellenaars. Ook al had Van Est in de Tour van het jaar daarvoor ook nog de gele trui gedragen, totdat Charly Gaul in de eerste bergetappe het complete peloton aan gort fietste en een kwartier voorsprong pakte.

In de lente van ’56 was de liefde tot het nulpunt gekoeld, en riepen ze in de media van alles over elkaar. Natuurlijk ging het, zoals meestal in wielerconflicten, alleen maar om geld. Van Est had zonder toestemming van Pellenaars, naast zijn contract met hem, ook nog een overeenkomst met een Franse wielerfabriek getekend. Dat was nog daar aan toe, maar het was misschien niet zo slim van Van Est dat Pellenaars daar geen cent aan zou verdienen. Hoe dan ook, vanaf dat moment groeven ze zich allebei in hun eigen loopgraaf om elkaar van daaruit met modder te blijven bestoken.

Tot de Pel er helemaal genoeg van had, een streep door de naam van Wimme haalde, en Willebrord op zijn kop stond.  

Niet alleen ‘t Heike: de leden van de jeugdige actiegroep waren leerlingen van de Bredase Ambachtsschool op de hoek van het Van Coothplein, naast Stadsschouwburg Concordia. Misschien waren er ook wat leerlingen uit  Etten-Leur en Willebrord bij. Het zou zomaar kunnen dat Rini Wagtmans er een paar herkent. Die was toen pas negen jaar oud, maar hij is nog steeds gezegend met een perfect geheugen. Toen ik hem een paar maanden geleden een foto van die twee voetbalelftallen vol wielrenners liet zien reageerde hij enthousiast. ‘Daar was ik bij!’, en noemde meteen een paar namen.

Die wedstrijd vond plaats op zondag 22 januari 1956, en werd een dag later in een smakelijk verslag in Dagblad De Stem beschreven. Het was de revanche voor het jaar daarvoor, waarin Willebrord Wil Vooruit bij de nationale clubkampioenschappen het Haarlemse HSV fietsend versloeg.

De KNVB vond het ludieke initiatief helemaal niets, en verbood de renners het hoofdveld van Rood Wit te verkrachten. Geen probleem voor de organisatoren, de heren Van Est en Wagtmans, die uitweken naar het jeugdveld aan de Pastoor Bastiaansensingel. Gezien de massale belangstelling op de foto’s hadden ze overigens met gemak het stadion van NAC kunnen vullen.

Wat je aan de foto’s ook kan zien: dat trappen op een fiets en trappen tegen een bal twee verschillende dingen zijn. Het zag er niet uit, het verschil werd gemaakt door de drie Haarlemse gebroeders Voorting. Gerrit scoorde binnen seconden vanaf de aftrap de openingstreffer, de Haarlemmers wonnen met 10-5.

Dat was nog geflatteerd met behulp van thuisfluiter Wijnings, die een door Van Est gemiste penalty over liet nemen: ‘omdat de keeper hands gemaakt had’. Het niveau mocht dan beneden alle peil zijn, het plezier was groots, binnen en buiten de lijnen.

De foto’s, op een enkele na nog nooit gepubliceerd, komen uit de nalatenschap van Hans Chabot. Met behulp van Delpher, het Noord-Hollands en het Nationaal Archief, Wikipedia en de erelijsten van Tour, NK’s en de Acht van Chaam heb ik het een en ander kunnen reconstrueren.

Hans Chabot was in 1956 dus ook bij de Acht van Chaam, met als resultaat een mooie serie van tien foto’s. Waaronder die voor de start, met Van Est in zijn kampioenstrui, Rick van Steenbergen, en de twee Gerritten, Schulte en Voorting. Van Est kreeg geen revanche voor de nederlaag in de voetbalwedstrijd van januari, in Chaam won Van Steenbergen in de sprint, voor Schulte en Voorting.

Ook mooi, op die foto’s: een piepjonge Toon Simons, net begonnen als regelneef voor de Bredase brouwerij De Drie Hoefijzers en ploegleider van de Breda Bier Wielerploeg. Achter de vedetten staat Toon op zijn tenen zijn nek te verdraaien om ook bij Chabot in beeld te komen. Intussen pakken de mannen van Technika Nova uit Breda een pint, bij hun bestelwagentje met de audio apparatuur.

Tussen het voetbal, wielrennen en de protesterende wielerfans heeft Chabot Van Est dat jaar nog minstens een keer gekiekt: bij het uitbrengen van zijn stem. De Tweede Kamerverkiezingen van 1956 waren op woensdag 13 juni van dat jaar. Het was een nek-aan-nek-race tussen KVP en PvdA, gewonnen door de PvdA van Willem Drees. Ik vraag me af of Willem toen op zijn naamgenoot gestemd heeft, of dat hij vanwege zijn riante inkomen als renner bij de Pieter Oud en de VVD zat.

Terug naar het Kerkplein en de jeugdige oproerkraaiers en hun prachtige pamfletten: ‘De Tour is Best, maar zonder Van Est is het een Pest’.

Waarom dat protest zich daar afspeelde, op het Kerkplein, en niet aan de Oude Liesboslaan, voor het huis van Pellenaars? Dat verhaal kent iedereen, dat Pellenaars daar dat bord ophing, met ‘Hier is ‘t’, oftewel, ‘Kom maar op, als je het lef hebt’. Nadat een of meerdere oproer kraaiende aanhangers van Van Est gedreigd zou hebben om dat huis in brand te steken.

Hoe dat dreigement destijds gearriveerd is, schriftelijk, telefonisch of verbaal, geen idee. Er zijn destijds kennelijk op meerdere momenten dreigementen richting Pellenaars geuit. Die nam ze zo serieus dat hij achteraf liet weten dat zijn vrouw tijdens de Tour met zijn jachtgeweer onder haar bed geslapen had.

Het zou natuurlijk ook zo geweest kunnen zijn dat die gastjes dat op het Kerkplein in koor geroepen hebben, al dan niet herhaald. Maar waarom op het Kerkpleintje, pal voor de deur van de Grote Kerk?

Het antwoord: ze staan bij het hoekpand op de Grote Markt. Dat was toen het Wapen van Breda, later China Garden en Beeker en Wetselaar, tegenwoordig de Sumo. Daar zijn de drie bijgaande foto’s gemaakte van de presentatie van de ploeg voor de Tour de France, zonder Wim van Est. Met de glazen op tafel, Pellenaars in het midden, en zijn zoon Pierre rechts in beeld. Terwijl de aanhangers van Van Est misschien duidelijk hoorbaar waren terwijl Hans Chabot met zijn Rolleiflex stond te klikken.

Dat was een uur of wat nadat in de tuin aan de Oude Liesboslaan, nog zonder het bord met ‘Hier is ‘t’, de contracten met Jacques Goddet getekend waren. Een video van Polygoon daarover is op de Facebook pagina ‘IJzeren Willem’ te bekijken.

Intussen gaf Van Est zelf een persconferentie in Roosendaal, volgens Dagblad De Stem de grootste ooit in de Roosendaalse geschiedenis: ‘vijfentwintig journalisten van landelijke en regionale dagbladen namen eraan deel!’

Wim van Est kreeg er alle kans om zijn ongenoegen over Pellenaars te spuien, maar zei ook dat ie nog best mee zou willen naar Frankrijk. Die hoop werd ter plekke de grond ingeboord toen er vanaf de telefooncel een verslaggever kwam meedelen dat Pellenaars zojuist in Breda gezegd had dat hij Van Est niet meegenomen had omdat ‘die toch niets anders deed dan vallen en opstaan’.  

Hun zin kregen de rebellerende fans niet, de tour van ’56 zou vijf dagen later zonder Van Est. Wagtmans en Voorting reden nog in het geel, Walkowiak won de Tour. Van Est pakte dat jaar niet veel gladiolen meer: twee etappes, eentje in de Driedaagse van Antwerpen, een in de Ronde van Nederland, en het NK stayeren. Dus misschien had Pellenaars het toch gewoon goed gezien.

Foto’s: Hans Chabot en Johan van Gurp, Stadsarchief Breda.

Klik op de foto’s hieronder: Facebook post met ruim veertig foto’s.