Reliwiki is een website die gewijd is aan het religieus erfgoed in Nederland. Drie jaar geleden gelanceerd in het Jaar van het Religieus Erfgoed, heeft Reliwiki alle kerken, kloosters, moskeeën, synagogen en tempels geïnventariseerd, digitaal in beeld gebracht en toegankelijk gemaakt. Bijna 80.000 foto’s zijn al door gebruikers aan de site toegevoegd, die iedere maand ruim 40.000 bezoekers trekt.

Projectcoördinator van Reliwiki, architectuurhistoricus Gerhard Mark van der Waal, bracht het grootste gedeelte van zijn leven door in Zuid-Afrika. Nu woont hij in Oudenbosch, van waaruit hij Reliwiki en de ruim 750 aangemelde vrijwilligers aanstuurt.

Van der Waal had geen historische binding met Oudenbosch, en zijn kinderen en kleinkinderen wonen elders in Nederland. Hij heeft Oudenbosch gekozen vanwege de ligging. “Goede verbindingen met de Randstad, midden-Nederland en het zuiden.” Naast de geografische liggingen blijken twee verrassende overwegingen ten grondslag een rol te hebben gespeeld bij het kiezen van zijn woonplaats. Zonder een spoor van ironie: “Oudenbosch ligt op twee meter boven zeeniveau.” Vervolgens met een brede armzwaai geestdriftig wijzend op het imposante gebouw achter hem: “en de Basiliek natuurlijk.”

De Oudenbossche Koepelkerk, gedoopt naar de heilige Agatha en de heilige Barbara, is uiteraard onderwerp van een uitgebreide wiki op reliwiki.nl, de website waarin GerhardMark van der Waal ziel en zaligheid gestoken heeft. Zolang hij het nog op kan brengen, want hij moet ook aan zichzelf denken. “Ik moet tussen de bedrijven door mijn oude dag zien te financieren,” zegt hij, “want uit Zuid-Afrika trek ik straks geen pensioen en voor de bepaling van de hoogte van AOW tellen alleen de jaren mee die ik Nederland heb doorgebracht. Dat zijn er niet zoveel.”

Van der Waal vertrok in 1954 naar Zuid-Afrika. “Op het schip de Bloemfontein. Ik was zes jaar, mijn vader werd als predikant geroepen om daar te gaan werken.” Hij groeide op in Pretoria, en promoveerde in 1986 op een proefschrift over de geschiedenis van de architectuur op het dat moment 100-jarige Johannesburg. “Johannesburg is in 1886 gesticht op basis van een stratenplan nadat er enkele jaren eerder goud gevonden was.”

Na de vrijlating van Mandela maakte Van der Waal deel uit van de Vredescommissie van bisschop Desmond Tutu. “Dat was de commissie die voorbereidend werk deed voor de Waarheids- en Verzoeningscommissie.”

De belangrijkste reden voor zijn remigratie naar Nederland is dat zijn kinderen er gingen wonen en werken. Al speelde de verkiezing van Thabo Mbeki tot president in 1996 ook een rol. “Ik geloofde helemaal in de gelijkheidsbeginselen van Mandela. Maar met Mbeki kwam onzekerheid, die gaf teveel toe aan de macht van de multinationals in Zuid-Afrika. Vanaf toen begonnen we te denken aan een terugkeer naar Nederland.”

Gerhard Mark en zijn vrouw remigreerden in 2001. Na een mooie wetenschappelijke carrière in Zuid-Afrika moest hij hier weer opnieuw beginnen. Zijn eerste baan was een tijdelijke aanstelling bij de Directie Cultureel Erfgoed van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen. Met als opdracht om het gehanteerde beleid ten aanzien van monumenten tegen het licht te houden. Hij concludeerde dat er in Nederland weliswaar een lijst van ruim 60.000 rijksmonumenten bestond, maar dat de overheid er zelf, behalve het samenstellen, weinig tot niets mee deed.

”Volgens mij moet de overheid veel meer samenwerken met de eigenaars van de monumenten. Al die monumenten zouden op de een of andere manier een functie moeten krijgen waar de samenleving iets aan heeft. De overheid dwingt de eigenaar van een monument aan de ene kant om allerlei dingen te doen, en legt hem aan de andere kant allerlei beperkingen op. Terwijl de overheid zo iemand juist zou moeten prikkelen en inspireren, en hem ideeën en gereedschappen aan zou moeten reiken.”
Hij vreest dat het alleen maar erger zal worden de komende jaren. “In de nieuwe monumentenwetgeving zie ik mijn ideeën niet terug.

Eigenaren worden nog meer aan hun lot overgelaten. Zeker nu er binnenkort geen vergunningplicht meer is bij kleinere verbouwingen, waardoor de welstands- en monumentencommissie daar geen rol meer speelt.”

Reliwiki heeft ook met de nodige problemen te kampen. Het initiatief, met als belangrijkste kosten aansturing, hosting en dataverkeer, werd sedert 2009 financieel gesteund door het Nationaal Restauratiefonds en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed. ”Maar die steun wordt nu afgebouwd, waardoor de toekomst onzeker is,” zegt Van der Waal. Eind vorig jaarheeft hij een stichting opgericht die de Reliwiki veilig moest stellen. In de korte tijd van één jaar dat de subsidie helemaal afgebouwd is, konden geen nieuwe kostendragers gevonden worden.

Een stichting oprichten is zo gebeurd, daarna begint het werk pas. Ook dan blijf je afhankelijk van de tijd die het bestuur er in kan en wil steken, en van de inzet van vrijwilligers.”

De inzet van de vrijwilligers is volgens Van der Waal onbetaalbaar. Het zou de overheid zelf miljoenen kosten om de gegevens te verzamelen en actueel te houden. Dat besef leeft niet in Den Haag.
Met de bezuinigingen bij de overheid in 2002 na de internet bubble, verviel ook de tijdelijke aanstelling van Van der Waal. Sinds 2003 is hij ZZP’er. “Ik coördineer als zelfstandig adviseur allerlei mogelijke projecten die iets met cultureel erfgoed en ruimtelijke kwaliteit te maken hebben.”

Op die manier is hij ook bij Reliwiki betrokken geraakt, maar dat kan hij zonder financiering niet meer blijven doen. “Ik wil wel, maar de schoorsteen moet blijven roken. Helaas verkeer ik niet in de positie dat ik er de tijd in kan blijven steken die nodig is.”

Reliwiki.nl

Reliwiki is in 2008, het Jaar van het Religieus Erfgoed, gelanceerd.
Doel is alle kerken, kloosters, moskeeën, synagogen en tempels digitaal in beeld te brengen en de kennis erover te laten groeien.
Basis was de Inventarisatie Kerkelijke Gebouwen in Nederland, opgezet door Jan Sonneveld en bijgehouden met medewerking van informanten
(‘Kerkenverzamelaars’) die nu vooral meehelpen om Reliwiki te laten groeien.
Iedereen kan zich aanmelden als bijdrager aan Reliwiki en daarna documenten en beelden uploaden en bewerken.
Reliwiki heeft een ANBI status, zodat giften fiscaal aftrekbaar zijn.
Kijk zelf op Reliwiki.nl hoe de kerken die u kent erbij staan. Heeft u interessante informatie of foto’s, dan kunt u die er makkelijk op kwijt.