Voor het blauw op straat is de maat vol: de politie heeft er geen zin meer in om als wandelende pispaal gebruikt te worden.
Terheijdenaar scheldt agenten uit en krijgt transactie. Rustige nacht in Breda, zeven mensen aangehouden wegens belediging. Dongenaar en vriendin aangehouden wegens belediging van agenten.
Bijrijder van dronken Ulvenhouter opgepakt wegens schelden. Straalbezopen Etten-Leurse vrouw gearresteerd wegens belediging. Roosendaal: vrouw aangehouden wegens agressief uitschelden van hermandad. Voetbalsupporters in Gilze; stappers in Bergen op Zoom, een boze boer in Hank, een spugende vrouw in Roosendaal en een Oosterhoutse puber: allen aangehouden vanwege belediging van een ambtenaar in functie.
Het is een maar een kleine greep uit berichten die dit jaar in deze krant gestaan hebben. Zouden we ze hier nog een keer afdrukken, dan zijn deze pagina’s te klein. Niet verrassend; spraakwater is niet louter spreekwoordelijk. De termen drank en dronken komen vaak voor in die berichten. Is het niet de drank die tongen losser en de brutaliteit groter gemaakt heeft, dan hebben kennelijk ook ghb, een joint of andere genotsmiddelen een verlagende invloed op de grenzen van het fatsoen.
Wilco Smith is een van de agenten die weet waar het over gaat. Net als zijn collega’s draait hij om de zoveel tijd horecadienst, waar niet iedere diender meer om zit te springen. Een bloemlezing van wat hij naar zijn hoofd geslingerd krijgt, is niet voor een gedrukte weergave geschikt. Sleutelwoorden: alarmerend, onbeschoft, ontoelaatbaar.
” Zelf voel ik me niet zo gauw aangesproken. Ik vind dat ik een brede rug heb, maar sommige dingen kunnen echt niet”, aldus Smith. “Het is het uniform waar ze tegen beginnen te schreeuwen, niet de persoon, denk ik dan maar. Als ik bij de supermarkt in burger per ongeluk tegen diezelfde figuur op zou botsen, zou hij zich misschien netjes verontschuldigen.”
Verschil in bevolkingsgroepen ziet Smith niet. “Nee hoor, jong of oud, autochtone of allochtone Nederlanders, dat maakt niet zoveel uit. Nuchtere en zo op het oog nette mensen kunnen als ze een bekeuring krijgen ook onbeschoft uit de hoek komen. Ik heb het zelfs met een advocaat wel eens meegemaakt.”
Hij denkt dat het aantal stappers dat dronken is niet veel afwijkt van het aantal mensen die onder invloed van een ander genotsmiddel zijn. “Ze slikken of spuiten tegenwoordig van alles, of ze stoppen het in hun neus.”
Maar hoe erg is het nu, vergeleken met vroeger? Is het mettertijd écht de spuigaten uit gaan lopen?
Smith, bezig aan zijn twaalfde jaar bij de politie, denkt zeker te weten van wel. “Zeker de laatste tien jaar en volgens mij hebben we dit jaar ook nog eens met een piek te maken. De laatste weken heb ik geweldig veel mensen onder invloed gezien.”
De politiek speelt volgens hem ook een rol. “Dronken mensen, aboluut niet aanspreekbaar, moeten we netjes op hun gedrag aanspreken. Ik maak dat beleid niet, maar het is vaak niet werkbaar. Vroeger stond hier in Breda in het weekend zo’n rijdende politiekeet op de Grote Markt of de Havermarkt. Als het nodig was, kwamen daar tien agenten met de lange lat uit, maar dat kan tegenwoordig niet meer.”
Lovende woorden heeft hij voor het initiatief ‘Weekendje Weg’ van burgemeester Peter van der Velden van Breda. Wie geweld pleegt in de binnenstad of op weg naar huis, kan van vrijdagmiddag tot maandagmiddag in de cel opgesloten worden. “Prima plan”, zegt Smith, “daar hebben we echt iets aan.”
Ook voor zijn collega Bas Douze, twintig jaar bij de politie, is de maat vol. Volgens hem is het te lang de verkeerde kant uit gegaan. Wat hem betreft is er nu een tijdperk aangebroken van zero tolerance en duidelijkheid. “We zijn misschien te lang bezig geweest met het vriendelijk bejegenen van mensen die over de schreef gingen. De politie, de praatpolitie, was je beste kameraad.”
Duidelijkheid is volgens hem een pre. Duidelijkheid binnen de eigen gelederen, maar ook van de kant van de rechterlijke macht. “Zo’n uitspraak van een rechter die zegt dat uitschelden bij ons beroep hoort, heeft onmiddellijk effect op straat. Ik vind dat iemand die zegt dat je een klootzak bent, daar niet mee weg mag komen. En we horen veel ergere dingen. Maar we moeten het er zelf met zijn allen over eens zijn wat wel en wat niet kan. Het mag niet zo zijn dat een collega met een brede rug zijn schouders ophaalt, waar een ander bij dezelfde bewoordingen ingrijpt.”
Douze ziet in Breda een negatieve invloed van de nachttrein en de Drechtsteden. “Vanuit Dordt en de plaatsen daar omheen komen ze vooral op zaterdag. Ik weet niet wat voor normen ze daar hanteren, maar het lijkt wel of ze daar denken dat ze er hier wat gemakkelijker mee wegkomen.”
Internet heeft volgens hem ook invloed. “Kijk maar eens wat er bij jullie op de site allemaal aan reacties staan zodra het over de politie gaat, of op andere websites. Daar worden ook te vaak grenzen overschreden, ontoelaatbare uitspraken toegelaten. En zodra er wat aan de hand is, staan ze er met een mobieltje omheen en kun je het een uur later op YouTube zien. Voor sommigen is het beledigen en uitdagen, bedreigen en uitschelden een sport geworden.”
Douze en Smith zeggen het niet met zoveel woorden, maar ervaringen met geweld, of ze nou volgens de een wel en volgens de ander niet bij het vak horen, kunnen zeer ingrijpend zijn.
Het is ook een van de conclusies uit het het rapport van Jan Naeyé en Remy Bleiendaal van de Universiteit van Amsterdam. Het ligt inmiddels als boek in de winkel. Het rapport onderschrijft de ervaringen van de agenten: vrijwel alle politieagenten krijgen met geweld en agressie te maken, vooral in de nachtelijke uren van het weekend en bij het optreden tegen veelplegers. Zwaardere vormen van het gebruik van geweld vinden vooral plaats bij aanhoudingen; beledigingen komen relatief veel voor bij corrigerend of verbaliserend optreden. Volgens Naeyé en Bleiendaal is er te weinig eenduidigheid over het korpsbeleid.
Dat lijkt bij het korps Midden- en West Brabant op dit moment geen probleem te zijn. Wie eerst zijn oor te luisteren legt binnen de gelederen en daarna bij de top, hoort nagenoeg hetzelfde geluid. De politie kan nog steeds je beste vriend zijn, maar wel een die je met respect zal moeten benaderen: ” We zullen het gezag terug moeten verdienen en dat gaan we ook doen.”