Zuivelinrichting Delfia is vrijwel afwezig in het Stadsarchief. Geen enkele foto van te vinden, slechts één vermelding in de notulen van de gemeenteraad, en een paar vermeldingen in de adresboeken.

Deze foto komt uit het Nationaal Archief, met het intrigerende bijschrift: ‘De Nederlandsche Zuivelinrichting Delfia en zijn transportafdeling, Breda, begin 20ste eeuw’: ‘Volgens mij is in de crisisjaren deze prima lopende fabriek op onfatsoenlijke wijze door Unilever overgenomen’.

Het is gissen van wie dat citaat is, maar het zou van Anton Henning kunnen zijn. Dat is de maker van de foto, die in ieder geval van begin vorig eeuw tot en met 1959, dat is de laatste vermelding in de adresboeken, een ‘fotografisch atelier’ aan het Van Coothplein 12 had.

Van de hand, camera, van Henning zijn 145 foto’s te vinden in het Stadsarchief, waaronder een aantal Bredase notabelen van voor de Tweede Wereldoorlog. Burgemeesters, presidenten van de rechtbank, dirigenten, chroniqueurs, kapelaans, bisschoppen en predikanten, als ze een staatsieportret of een pasfoto nodig hadden wisten ze Henning te vinden.

Zijn eigen gevel heeft hij vreemd genoeg nooit gefotografeerd, of misschien ook wel. De man moet toch ook een paar honderdduizend keer een camera hebben laten klikken, hopelijk liggen er een paar kratten negatieven en afdrukken in de krochten van het het Stadsarchief op digitalisering te wachten.

De enige foto van het pand van Henning, althans met die beschrijving in het archief, komt uit de camera van Egon Picker. De pelotonscommandant en later commandant van de 5e compagnie van de 14. Schiffsstammabteilung, die van september 1940 tot juli 1943 de baas was in de Chassékazerne.

Op de foto die hij in zijn laatste jaar in Breda maakte staat het pand van Henning, met de firmanaam er op, aan het Van Coothplein, op de kop van de Nieuwe Ginnekenstraat. Met een grote reclame voor ‘Kodaks’ aan de gevel, en op de luifel ‘ontwikkelen, afdrukken, vergooten’.

Geen idee of de 244 foto’s van hem, die in het Stadsarchief de collectie Picker vormen, ook door Henning behandeld werden. Of dat Picker zelf een Doka aan de Parade had, waar nu het Stadsarchief gevestigd is, of ergens op de KMA. Maar dat staat misschien in het boek ‘De Kriegsmarine in Breda’, dat twee jaar geleden uitgebracht is door Stichting Historische Verzameling KMA Breda.

Maar wacht even, ik ben aan het afdwalen. Binnenkort ga ik gauw iets doen met de fotograaf Henning, want daar zit om een aantal andere redenen, die ik nu toevallig in andere archieven ontdekt heb, een mooi verhaal in.

Terug naar het pand van Delfia, en de foto die ik in het Nationaal archief vond. Er zal best meer te vinden zijn over de geschiedenis van Delfia in Breda, maar mij interesseerde me alleen maar het pand. In het Nationaal Archief ontbreekt het adres. Geen nood, dat is snel gevonden via de enige vermelding van ‘Delfia’ in de notulen van de gemeenteraad.

In het jaaroverzicht van 1929 vinden we een rekening die de gemeente naar Delfia gestuurd heeft. Voor het blussen van een brandje op 28 april van dat jaar in de paardenstal van de Zuivelinrichting aan den Wilhelminasingel 47. Dat werd door de motorbrigade ‘gebluscht met een slang op de waterleiding’, kosten 36 gulden.

Er staan tien vermeldingen in de adresboeken, waaronder Wilhelminasingel 47. Kennelijk was er ook nog een depot of iets dergelijks aan de Teteringsedijk, en er woonde een directeur of een firmant aan de Ginnekenweg 37. Of daar ook iets met melkbussen en wat dies meer zij gebeurde, ik heb het niet kunnen vinden.

Het pand Wilhelminasingel 47, links op de foto, achter het paard met het balkon, staat er nog steeds, zoals het op de foto staat. Met onder het boogje in de nok, het jaartal van oplevering, 1908, de bouwvergunning is ook te vinden in het Stadsarchief.

Ik weet niet wanneer de mooie panden rechts (nummer 46) gesloopt zijn. Als de huisnummers of de namen of iets dergelijke niet getagd zijn in het Stadsarchief is de Wilhelminasingel een van de lastige straten om snel doorheen te bladeren. Dat komt door de hoeveelheid, het zijn ruim 2300 foto’s, waarvan uiteraard nogal wat van het Ignatius. Update, met dank aan Michiel Ligtenberg: in het rechterpand zat Mercedes dealer Van Dongen Jonkers.

Maar we weten wat we er voor terug gekregen hebben: de lage, lelijke panden, waar eerder van alles in zat, in het linkerpand alweer een decennium of twee De Verfkoning. Het andere winkelpand, rechts van de Verfkoning, is twee jaar geleden gesloopt, en inmiddels door nieuwbouw vervangen.

Niets in dat stuk herinnert nog aan de voormalige Zuivelinrichting, en ook niet aan de befaamde paardenfokkerij van de familie Van Uijttendaal. Die zat rechts naast de de zuivel, tot aan de Ignatiusstraat, met een enorme manege, paardenstallen, en buitenmaneges. Tot aan de Loopschansstraat, dus ook in de tegenwoordige achtertuin van Frans Gooskens. Alleen de twee poorten resteren nog, waardoor paarden en koetsen vroeger op een neer naar stad en land klepperden. Ook daarover later meer.
Meer foto’s: | Facebook: /Leon Krijnen | Facebook: /Breda | Facebook: /OudBreda |