Om de zoveel tijd duiken er een, twee of drie foto’s op van Rie van der Rest. Op Facebook, of op een ander platform. Met meestal hetzelfde onderschrift, geknipt en geplakt uit de twee online archieven waar ze in opgenomen zijn; het Nationaal Archief en de beeldbank van Spaarnestad. Het bijschrift: ‘Miss Nederland/Holland. Mejuffrouw Rie van de Rest, Boschlaan 32 Ginneken, Breda, wordt door de lezers van Het Leven gekozen als de Schoonheidskoningin van 1928. Tijdens een feestelijke bijeenkomst reikt de hoofdredacteur van Het Leven haar de prijs uit: een Ford Sedan’.

Het portret van Rie heb ik al jaren geleden opgeslagen met als tag ‘later’. Ter memorie heb ik hetzelfde onderschrift ook geplakt in mijn lange bucket-list en fotoalbums van allerlei onderwerpen, waarover ik nog eens iets zou moeten schrijven.

Haar voormalige adres, toen ze nog bij haar ouders woonde, was Boschlaan 32 in Ginneken, in 1942 omgedoopt tot Duivelsbruglaan. Gezien die datum was de naamsverandering denk ik het gevolg van de annexatie van Ginneken door Breda dat jaar. Ik weet overigens niet of de huisnummers hetzelfde gebleven zijn.

Hoe dan ook, na veel delven en spitten is het leven van Rie een beetje herboren. Waarbij me vooral één gegeven steeds meer begint te intrigeren: de onverklaarbare totale afwezigheid van Rie van der Rest in de Bredase archieven.

En in het Bredase collectieve geheugen. Ik heb 38 jaar bij Dagblad De Stem en BN De Stem gewerkt, en daar van alles gedaan. Nooit een woord over Rie gehoord, geen letter in onze archieven, geen foto, niets, en ook niets in de lokale en de regionale erfgoed websites en jaarboeken. Stadsarchief: idem dito.
Op mijn verzoek zijn ze daar hun kasten en kelders in gedoken, op zoek naar ook maar iets over Rie. Resultaat: nada, zilch, zero, geen letter, geen foto, helemaal niets.

Het enige dat Joris Verhoeven en Conny Trommelen van het Stadsarchief wel gevonden hebben, enkele vermeldingen in de historische adresboeken van Breda, de overlijdensakte van haar vader, en een trouwakte in het Dordrechts Archief.

Die vader was Willem van de Rest, directeur van een chemicaliënhandel annex apotheek. In de adresboeken wordt hij vanaf 1925 genoemd op het adres Boschlaan 32. Volgens het Dordrechts Archief in Dordrecht getrouwd met Ottolina Johanna van Wageningen. Nog woonachtig in Dordt krijgen ze daar drie kinderen, waaronder Hendrika Johanna, geboren op 7 november 1905. Dat is Rie, en de geboortedatum spoort met de leeftijd van de missverkiezing van 1930, op dat moment is ze 24 jaar oud.

In de op het Stadsarchief bewaarde bevolkingsregisters wordt Hendrika Johanna van de Rest nog twee keer genoemd; in de liggers van de toenmalige gemeente Ginneken en Bavel, tussen 1923 en 1938. Deze bevolkingsregisters staan niet online openbaar. Die gegevens zou ik nog op kunnen vragen, maar die zijn voor de rest van het verhaal niet zo relevant.

Via de genealogische websites zie ik dat Willem van der Rest op 21 november 1941 in Breda overleden is. In de oude adresboeken staan verder nog wat vermeldingen in combinatie van de naam Van de Rest met apotheek, en chemicaliën. Bijvoorbeeld op de Grote Markt 52, het hoekpand Reigerstraat, tegenover Ger Couvreur. En een aantal keren op de Baronielaan, daarover later meer.

Rie was tweemaal Hollands mooiste, Hollands schoonste. De eerste keer, in 1928, omdat de lezers van ‘Het Leven’ dat vonden, waarmee ze eigenares van die Ford Sedan werd. In een tijd dat er nauwelijks auto’s rondreden. Geen idee of ze een rijbewijs had, of daarna gehaald heeft, of dat haar vader misschien een chauffeur in dienst genomen heeft.

Twee jaar later werd ze de officiële Miss Holland, maar pas nadat ze bij de verkiezing als tweede geëindigd was. De geachte leden van de jury vonden Emmy Charlotte Lucia Kuster mooier dan Hendrika.
Maar een dag later werd jokkebrok Emmy verklikt; ze had gelogen over haar leeftijd, want ze was ouder dan de maximaal toegestane leeftijdgrens van een kwart eeuw. Bovendien had ze niet verteld dat ze ook nog getrouwd én gescheiden was, en moeder van een dochter van acht. Schandaal! Emmy exit, lezenswaardig zijn de van leedvermaak en sarcasme druipende verhalen in de regionale en landelijke kranten, Rie gekroond tot Hollands Mooiste.

Pa Willem van der Riet vertelde trots tegen een verslaggever van Het Vaderland dat zijn dochter ‘een flink en een kunstzinnig meisje was, dat in alle opzichten een zedelijk hoogstaand leven leidde.’ Volgens pa verkoos zij al jong om de wereld in te gaan, en haar eigen brood te verdienen: ‘Op goed geluk af is zij eerst naar Berlijn gegaan en daarna naar Parijs, waar zij haar doel bereikt heeft als tolk op de inkoopafdeling in een groote zaak. Zij spreekt zeer vloeiend Duitsch en Fransch, doch haar verlangen is altijd geweest naar het tooneel. Dit kon tot heden echter door omstandigheden niet bevredigd worden’.
In mijn zoektocht naar Rie stuitte ik op het boek dat Mark Traa in 2015 geschreven heeft over de opkomst en ondergang van de Miss Holland Verkiezingen tussen 1929 en 1937, met de titel: ‘De Mooiste van het Land. Op de cover, met haar charmante glimlach: Rie van der Rest.

Het samenvattend persbericht van de uitgever: ‘In 1929 wordt de Zaandamse serveerster Johanna ‘Jopie’ Koopman door een jury van oudere heren verkozen tot de allereerste Miss Holland. In Amerika doet ze zelfs mee aan de Miss Universe-verkiezing. Meer dan honderdduizend mensen zien haar daar paraderen, slechts gekleed in badpak. Nederland onthaalt Jopie bepaald niet warm. Door mee te doen aan een dergelijke ‘veekeuring’ is ze in de ogen van verontwaardigde zedenmeesters nog maar één stap verwijderd van de prostitutie. Ook haar opvolgsters worden onthaald op hoon en afkeuring. Ons land is duidelijk nog niet klaar voor zulk schaamteloos vertoon van ijdelheid. In De mooiste van het land vertelt Mark Traa het nog niet eerder opgetekende verhaal van de vooroorlogse generatie Nederlandse schoonheidskoninginnen. Ook beschrijft hij hoe het de missen in hun latere leven is vergaan. En passant schetst hij een beeld van de mores in het Nederland van de jaren dertig van de vorige eeuw.’

Leuk boek, ik kan het iedereen aanbevelen, maar ik heb het alleen maar uit de bieb gehaald omdat ik nieuwsgierig was wat Traa over Rie gevonden had. Het meeste van wat hij voor het boek gebruikt heeft, had ik zelf al gevonden in de online archieven, en elders op internet, zie de bronvermeldingen onder dit verhaal. De schrijver heeft zeven of acht jaar geleden daarnaast ene Willem van der Rest gevonden, een nog levende neef van Rie. Mark Traa heb ik in maart via op verschillende adressen gemaild met een paar vragen, maar tot op heden geen antwoord ontvangen.

Rie, die na haar bekroning van twee jaar eerder toch wel wat gewend moet zijn geweest, belandde in 1930 in een hectisch en vrolijk gekkenhuis. Op vrijdag 24 januari 1930 vertrok ze, onder begeleiding van haar broer, met de KLM van de Rotterdamse airport Waalhaven naar Parijs, voor de Miss Europa verkiezingen. Dat nadat het bij het passagebureau aan de Coolsingel, waar de passagiers zich voor de vlucht dienden te melden, nogal uit de hand gelopen was. Vier agenten van de bereden politie, op steigerende paarden, moesten voor Rie een veilige doortocht naar haar auto forceren. Intussen klommen de paparazzi op geparkeerde auto’s, en op het dak van het KLM-gebouw, om Rie te kunnen kieken.
Miss Europa werd ze niet in Parijs, dat werd ‘de klassieke Griekse schoonheid’ Aliki Diplarakou. Ondanks het gegeven dat de winnares, zo werd na afloop vanuit de coulissen verklikt, het tijdens de keuring, zoals voorgeschreven, verdomd zou hebben om haar jurk even tot boven de knie op te trekken voor de heren juryleden.

Na terugkeer uit Parijs bleek dat er later dat jaar twee verschillende Miss Universe verkiezingen gehouden zouden worden. Een in Galveston, Texas, en eentje in Brazilië. Hoe en waarom, dat staat allemaal in het boek van Traa, voor ons interessant dat Rie, als Miss Holland, naar Rio de Janeiro mocht. Waar ze, na een bootreis van enkele weken, met een aantal andere Europese missen, de voorgebakken overwinning van de plaatselijke schone Yolanda Pereira mocht opleuken.

Het blijft gissen wat Rie daar verder allemaal meegemaakt of uitgespookt heeft. Helaas had er kennelijk geen enkele Nederlandse verslaggever van zijn hoofdredacteur budget en toestemming gekregen om mee te gaan. Via Delpher zijn alleen wat vertaalde stukjes te vinden, waaruit blijkt dat de deelneemsters in ‘avondtoilet’ en ‘wandelkostuum’ voor de jury hadden moeten paraderen, en dat ‘badpakjes’ verboden waren.

Vergeleken met de andere Missen Holland, zo lezen we in ‘De Mooiste van het Land’, was Rie niet de domste. Zij maakte na de glorie het meeste werk van haar eigen carrière. In 1937 ontving ze een verslaggeefster van de ‘Nederlandse Dameskroniek’ een ‘Geïllustreerd Weekblad voor de Moderne Vrouw’ in haar appartement in haar woonstad, Parijs.
 
Ze zou een aanbieding gekregen hebben van Paramount, maar ‘het film milieu’ zou haar haar niet boeien. Maar dat ze er wel degelijk belangstelling voor had, blijkt onder meer uit een foto die ze in 1930 van zichzelf liet maken. Van Traa: ‘Daar op is ze slechts gekleed in een kort broekje en een hemdje dat weinig aan de verbeelding overlaat. De foto, inmiddels in het bezit van haar neef Willem van de Rest, kan bijna alleen hebben gediend om zichzelf in de kijker te spelen voor een buitenlandse speelfilm. In Nederland was een dergelijke outfit nog veel te gewaagd. Voor zover bekend is een filmrolletje voor Rie van de Rest er echter nooit gekomen.’

In het verhaal in de Nederlandsche Dameskroniek vertelde Rie aan dat ze zich meer aangetrokken zou voelen tot de wetenschap. Die ‘wetenschap’ bleek te bestaan uit een schoonheidssalon die zich vooral richtte op huidbehandelingen. Drie jaar lang zou ze er ze er eentje in Zuid-Amerika gerund hebben, en ze zei dat ze er een wilde beginnen aan de luxe winkelstraat Rue de Fauburg Saint Honoré. Als Henriëtte, want dat klonk in Frankrijk beter dan Rie of Hendrika, die in het verhaal ook vertelde zes verschillende talen te spreken.

Volgens de neef, die Traa voor zijn boek gesproken heeft, is die schoonheidssalon er inderdaad gekomen. Opmerkelijk: voor zover de neef in kwestie bekend, heeft Rie nooit in haar leven iets van een relatie gehad. Een paard had ze wel, en na de Tweede Wereldoorlog vestigde ze zich in Hilversum als tolk en vertaalster. Relatieloos en kinderloos keerde ze in de jaren zeventig terug naar Breda. Om daar ook nog van haar familie te vervreemden, nadat haar wens om opgenomen te worden in directie van de keten van apotheken, niet gehonoreerd werd. Bij haar overlijden in 1980 schonk ze haar nalatenschap aan de dierenbescherming.

Dat overlijden aan de Baronielaan in 1980 intrigeert me in hoge mate. Volgens de adresboeken woonde er toen een Van de Rest op nummer 31. Van 1972 tot het eind van dat decennium was ik kind aan huis bij de familie Wertenbroek op 33. En woonde ik zelf tot december 1975 vijftig meter verderop, om de hoek, op Ginnekenweg 4. Maar de naam ‘Van de Rest’ komt in de oude adresboeken vaker voor op de Baronielaan, op verschillende huisnummers.

Veel van die tegenwoordig kapitale monumentale herenhuizen aan de Baronielaan, waren in die jaren volgepropte en uitgewoonde studentenkotten, waar ik ook het een en ander van meegekregen heb, qua beesten en feesten. Ze zou ook daar ‘op kamers’ of op een etage haar laatste jaren doorgebracht kunnen hebben. Het zou hoe dan ook zomaar kunnen dat ik Rie misschien ooit op de Baronielaan zelf, of bij een winkel om de hoek op de Ginnekenweg, gezien, gegroet of gesproken heb.

Zoals ik al schreef; ondanks haar uiteindelijke eenzame einde deed Rie na haar verkiezing een aantal dingen veel beter dan de andere missen. Gedoe met geld, jaloezie, afkeuring, hoon, ruzie, de gemiddelde miss werd er destijds geloof ik niet gelukkig of beter van.

Het meest tragische lot van die missen was dat van de Amsterdamse Mary Lelyveld, in 1931 de opvolgster van Rie. In 1934 getrouwd met etaleur Isaak Dresden, kregen ze op 30 augustus hun zoontje Machiel. Nadat ze vanaf het begin van de Tweede Wereldoorlog twee jaar lang had moeten meemaken hoe vele buren, vrienden en kennissen bij razzia’s opgepakt waren, was de familie van Mary in de lente van 1943 aan de beurt. Half mei haar moeder, en een week later haar stiefzusje Helena. In juni werden Mary, Isaak, Machiel, haar zus Margaretha en zwager Jacob opgepakt en naar Westerbork gedeporteerd. Op dinsdag 29 juli 1943 werden ze in Drente op de trein naar Sobibor gezet, waar ze drie dagen later zouden arriveren. Meteen na aankomst werd de voormalige Miss Holland met haar laatste nog levende familieleden richting gaskamers gedirigeerd. Op een van onderstaande foto’s staat Mary bij de Chevrolet Luxe Roadstar die ze in 1931 won.

Nou nog eens uit proberen te vinden waar Rie begraven ligt, met Zuylen, de Bieberg of Vogelenzang als de meest waarschijnlijke laatste rustplaats. Wat mij betreft verdient Rie van de Rest postuum iets van een tastbare herinnering in Ginneken, of in de stad Breda. Een plaquette, een beeldje, een straatnaam. Niet omdat ze tweemaal Miss Holland was, meer vanwege dat aparte, avontuurlijke, en eenzame leven.

Bol.Com: Mark Traa: De mooiste van het land, opkomst en ondergang van Miss Holland (1929-1937
Jonge Historici: wisselrecensie De mooiste van het land
Wikipedia: Miss Holland, 1929-1989
Yakymour: Rie van der Rest, Miss Holland 1930
Matasalamat: Tag Rie van der Rest
Delpher KNB: Rie van der Rest
Facebook: /Leon Krijnen | Shares: /Breda, /Oud Breda, /Breda Heden en Verleden.