Dit is een foto waar u even voor moet gaan zitten, liefst achter een heel groot scherm. Click op deze foto voor de hoge resolutie, of hier: ../facebook/breda-1965.jpg.
Wel even geduld met downloaden, want hij is 24516 pixels breed en 5000 pixels hoog, bestandsgrootte 27 mb. Zet hem op ware grootte (op een Mac Command-0, Window Ctrl-0?) en ga er dan eens langzaam doorheen bladeren, van links naar rechts, van boven naar beneden.
Het is een toevalstreffer uit het Stadsarchief, ik liep er, zoals zo vaak, op zoek naar iets anders tegenaan. Het is een in alle opzichten monumentale foto. Hij is een 360 graden foto, tot stand gekomen door acht foto’s die vanuit de toren van de Grote Kerk genomen zijn, met derhalve een onderlinge interval van 45 graden.
Leuk hoor, bladeren door het Breda op een mooie voorjaarsdag in mei 1965. Exacte dag en datum ontbreken, maar ik kan er geen genoeg van krijgen. Je ziet een Breda, waarin van alles aan het veranderen is. Tientallen fabrieksschoorstenen, en de torens van alle nog niet gesloopte kerken:
De Barbarakathedraal aan de Haven, de Jozefkerk aan de Oranjesingel, de Maria Hemelvaartkerk aan de Houtmarkt, de
Theresia van het Kind Jezus aan de Tramsingel, de Heilige Kruiskerk in Breda-Noord, de Sint Jan de Doperkerk aan de IJpelaardreef (ingewijd in 1965), de Onze-Lieve-Vrouw Rozenkranskerk aan de Pijnboomstraat, de Petrus en Pauluskerk aan de Graaf Hendrik III laan, de Goede Herder aan de Baliendijk, de eerste Michaelkerk aan het Hooghout, de Maria Onbevlekte Ontvangenis aan de Oranjeboomstraat, de Gerardus Majellakerk aan de Odilia van Salmstraat, en de Christus Koning aan het Pastoor Pottersplein. Het zou kunnen dat ik er nog een of twee vergeten ben, misschien ziet u ze ergens staan.
De Barbara staat nog op deze foto, maar de haven is al gedempt, het beton voor het dak en de parkeergarage is gestort. Op de Grote Markt is het weekmarkt, zodat de foto’s op een dinsdag of een vrijdag gemaakt zijn. Er is ook minstens één bruiloft bezig op het Stadhuis, de wagens staat voor het bordes en op de stoep te wachten.
In de tuin van Justinus van Nassau is een archeologische opgraving bezig, terwijl een vroege witte Porsche 911 in de Cingelstraat passeert. Het Kasteelplein staat bomvol met hedendaagse oldtimers. De gashouder staat er nog, net als de Gasbrug en de Gasstraat, de Zoutstraat, de oude Middelaan en Leuvenaarsstraat, die complete prachtige en helaas verdwenen volksbuurt. Zeezicht is nog de Nieuwe King Lin van de familie Wang, op de Grote Markt zijn de namen leesbaar van Hotel De Klok, dat alle stormen heeft overleefd, het verdwenen Posthuis en schoolboekhandel Van Turnhout. Het dak van Vroom en Dreesman is nog vrij nieuw, na de grote brand van november 1961. Op het Chasséveld zijn de piketpalen voor het inmiddels ook alweer verdwenen Congrescentrum Het Turfschip geslagen. Verder staan er alleen een paar grote tenten, ik denk voor de Bierfeesten, of voor Creatie Breda. Ook leesbaar: Autobedrijf Pannekoek aan de Markendaalseweg.
Aan de Tram- en Nijverheidssingel draaien Etna en Kwatta op volle toeren, net als de Oranjeboom Brouwerij een paar honderd meter naar het Oosten, iets meer noord de HKI, terwijl aan de stilliggende Suikerfabriek groot onderhoud voor de najaarscampagne wordt gepleegd.
Tegenover de gasfabriek staan die twee godvergeten lelijke flats op de KMA in de steigers, terwijl die andere het stadsbeeld verpestende flat van de cadetten aan het Kasteelplein al helemaal klaar is. Achter het Ignatius zien we de in 1992 gesloopte verpleegstersflat, waarvan de inwoonsters zo mogelijk nog beter bewaakt werden dan de Drie van Breda, die aan de overkant nog levend in De Koepel zitten.
De Kennedylaan is al doorgetrokken ten koste van de Zwaanstraat, in het Valkenberg zie ik het dak van het prachtige Katholiek Militair Tehuis, in 1967 verdwenen, in mijn persoonlijke top tien van gesloopte doodzondes van Breda. Op de hoek van de Boschstraat zien we de eerste twee letters op de witte zijmuur van het Luxor theater. Café De Beyerd steekt zijn kop boven de straat uit, tussen het Kloosterplein en de Pasbaan is de helft van dat hele wijkje, dat als ‘De Houten Tentjes’ bekend stond, al tegen de vlakte gegaan. Tegenover wat vijf jaar later Het Hijgend Hert zou worden is al een doorbraak naar het plein gemaakt, dat na jarenlang braak gelegen te hebben nu nog steeds een geasfalteerd parkeerterrein is. Het exercitieterrein op de Chassé kazerne is nog gigantisch en leeg. Breda was in 1972 een van de eerste steden die door Casema bekabeld werd, dus op de daken staan nog duizenden antennes.
Ik kan er nog uren doorheen bladeren. In 1965 zat ik nog op de Rijks HBS en gingen we in de pauzes een punt halen bij de bakker op de hoek van de Nieuwe Boschstraat of een koffie bij De Gouden Leeuw in de Korte Boschstraat, sinds 1980 Schietecat. Of verderop bij Piet de Jongh in De Beyerd. Zou ik zelf ergens tussen al die honderden piepkleine schaduwen in de geschiedenis lopen?

De foto is gemaakt door Rolf ter Veer (1941 – 2009), die in 1964 als fotograaf afstudeerde aan Sint Joost. Hij is altijd free-lancer gebleven, die in de 45 jaar na zijn opleiding een groot aantal bedrijven, instellingen, producten en mensen heeft gefotografeerd, niet alleen in Breda. Bijvoorbeeld ook Philips, Akzo-Nobel, Black & Decker, Fri-jado, Hollandse Delta, Baroniecollege, en Thuiszorg behoorden tot zijn opdrachtgevers. Na zijn overlijden heeft zijn weduwe Lorraine ter Veer-Damen zijn uit meer dan 200.000 bestanden bestaande collectie aan het Stadsarchief geschonken.
Website: www.rolfterveerfotografie.nl