Ik heb al een paar keer eerder over het Vierkant van Maurits geschreven. De eerste keer zeven jaar geleden, in december 2015, toen nog voor de krant. Later heb ik, samen met jurist en historicus Ben van de Veer, een paar keer een wandeling georganiseerd over Het Vierkant. Twee keer met lezers van BN De Stem, een keer met Paul Depla en een paar mannen van Staatsbosbeheer. En een keer met leden van Stadssociëteit De Gouden Cirkel.

De insteek van al die bijeenkomsten, naast de verspreiding van de kennis; dat het Vierkant ooit zichtbaar zou worden in het Mastbos, en niet alleen maar op oude landkaarten.

Dat zichtbaar maken is inmiddels gebeurd. Vorige maand, op 18 november, werden op de hoekpunten van Het Vierkant vier Belvédères onthuld. Als wegwijzers en als dragers van informatie over het instaan en de geschiedenis van Het Vierkant. Daarmee is een gedeelte van de wens van Ben van de Veer gerealiseerd. Wat nu nog rest, is de volledige vrijmaking en ontsluiting van het oorspronkelijke traject. De noordelijke zijde van het Vierkant, mettertijd door herindeling van percelen overgroeid en verdwenen, wordt hopelijk ooit nog volledig vrijgemaakt. Nu moet je er halverwege dat stuk nog omheen lopen en je weg zien te vinden naar de eerste Belvédère aan de Stouwdreef, daar waar het Kabouterpad ook begint.

Hieronder het stukje dat ik vorige week geschreven voor de website van Monumentaal, magazine over cultureel erfgoed in Nederland en Vlaanderen. In het eerste magazine van 2023, in het februarinummer, komt een uitgebreid verhaal over Het Vierkant.

Tekst Monumentaal:

| Het ligt al bijna 400 jaar onzichtbaar in het Mastbos onder Breda. Maar bijna niemand kende het vierkant dat Prins Maurits er in 1625 aan liet leggen. Nu is het weer zichtbaar, door de Belvédères die op de vier hoekpunten zijn aangebracht.

In 1625 bestond het oorspronkelijke Mastbos net 100 jaar, als klein bos rond het diagonale ‘Eeuwig Laantje’. Vier jaar eerder, in 1621, liet prins Maurits, heer van Breda en eigenaar van het bos, de landmeters Jacob Lips en Pieter Dou een kaart maken van het gebied tussen de vesting Breda en het dorpje Galder. Dat werd in 1625 een prachtige kaart die onlangs opnieuw is uitgebracht en voor een grijpstuiver te koop is.

Het vierkant omsloot het grootste deel van het oorspronkelijke bos, de kopers konden aan de slag. De landmeters beschreven hoe dit vierkant, met vier zijden van elk ongeveer 1.300 meter, er uiteindelijk uit zou moeten zien.

Het moesten brede lanen of wallen worden, geflankeerd door bomen en sloten. Op den duur is het grootste deel tot stand gebracht. De wallen en lanen bestaan nog steeds, zij het hier en daar in verval. Nog één traject van een paar honderd meter, aan de noordkant, is door het bos ingepikt.

Dankzij inspanningen van jurist en historicus Ben van der Veer is het grootste deel van het vierkant nu weer zichtbaar. Hij blijft er bij eigenaar Staatsbosbeheer voor pleiten dat ook het laatste ontbrekende stuk weer vrijgemaakt zal worden.

De Belvédères zijn door Evelien van der Peijl gemaakt van hout en van acrylaat, in een kleur die verwijst naar het Huis van Oranje-Nassau.

Samen vormen de kunstwerken een eigentijdse, artistieke markering van het Vierkant van prins Maurits. Ze geven nieuwe inhoud en betekenis aan het klassieke begrip ‘Belvédère’; bakens in het bos, bakens in de tijd. |
Update: compleet artikel in magazine: Vierkant.pdf
Zie ook: Het Vierkant van Maurits in Monumentaal